Öfke duygusu insanın hayatına sağlıklı bir şekilde devam edebilmesi için verilmiş bir duygudur. Bu duygu beklentilerimiz yerine gelmediğinde ya da bir kişi kutsalımıza saldırı yaptığında ortaya çıkmaktadır. Kısacası dünyada yaşayan herkes şu veya bu şekilde öfkelenmektedir. Hepimiz öfkeleniyoruz ama öfkelerimizi ifade etmek için çok farklı yollar kullanıyoruz. Kimimiz öfkesini bağırarak, kimimiz karşımızdakine fiziksel şiddet uygulayarak, kimimiz de öfkemizi başkalarından çıkararak öfkemizi ifade ediyoruz. Peki biz öfkemizi nasıl ifade edeceğimizi nereden öğreniyoruz?
Çocuk yeni doğduğunda öfke duygusu ile birlikte doğar. İlk yıllara öfkelerini ve kızgınlıklarını ağlayarak ifade ederler. Ne zamanki çocuklar çevresindeki olayları anlamaya ve anlamlandırmaya başlar artık öfkesini ifade ederken çevresindeki kişileri modeller. Modellenecek kişi genelde anne ve babadır.
Bir danışanım 2 yaşındaki küçük oğlunun öfkelendiğinde kendini kastığını ve dişleri ile damaklarını ısırdığı ve kanattığını bildirmişti. Bunun sebebini merak ediyordu. Dedim ki “çocuklar öfke duyusunu nasıl ifade edeceklerini aile fertlerinden yada televizyondan öğrenirler. Sizin ailede öfkesini kendisini sıkarak ve damaklarını ısırarak ifade eden biri var mı” dedim. “Hocam ben öyle yapıyorum” dedi. “Öyleyse bundan sonra öfkelendiğinizde gidip elinizi yüzünüzü yıkamayı tercih edin. Bir süre sonra çocuğunuz da aynısını yapacaktır”
Çocuklar öfke duygusunu nasıl ifade edeceklerini sadece bizden öğrenmiyorlar. Çok televizyon izleyen çocuklar öfkelerini televizyondaki karakterlerin ifade ettiği gibi ifade etmeye başlarlar. Eğer filmin ve dizinin kahramanı öfkelendiğinde duvara vuruyorsa çocuk da duvara vurmaya başlar. Daha da kötüsü eğer film kahramanı öfkesini karşısındakine saldırarak ve ona vurarak yada öldürerek ifade ediyorsa çocuk da bu davranışları modelleyecektir. Bir de bakarsınız ki çocuğunuz sizden silah ve tabanca istemeye başlar. Sebebini anlamazsının ama çocuğunuz öfkesini ifade etmenin yolunu yanlış yolunu öğrenmiştir bile. Şiddet içerikli filmlerin çocuklara ve genlere verdiği zararı bu açıdan değerlendirmek çok daha anlamlı olacaktır.
Yapılan bir araştırmada çocuklara bir film izletilmiştir. Film de kahraman öfkesini çevresindeki eşyaları tekmeleyerek ifade etmektedir. Çocuklar filmi izledikten sonra oyun oynamaya bırakılmıştır. Oyun esnasında öfkelenen çocukları az önce filmde izledikleri davranışı sergiledikleri görülmüştür. Öyleyse lütfen çocuklara izlettiğimiz film ve dizilerde lütfen seçici olunuz.
Öfkeyi ifade etme şeklimizin bizde nasıl yerleştiğini öğrenmiş olduk. Araştırmalar Amerikalıların beşte birinin öfkelerini yanlış ifade ettiklerini ve öfke kontrol çalışmalarına katılmaları gerektiğini ortaya koymuş. Peki öfke ne zaman yanlış ifade edilir? Öfkelenme sonrasında kişi kendisine ya da başkasına duygusal, fiziksel zarar veriyorsa öfke yanlış ifade edilmiş olur. Duvarı yumruklayanlar, küfredenler, öfkesini içine atanlar, kavga çıkaranlar öfkelerini bilerek ya da bilmeyerek yanlış ifade ediyorlardır. Öfkenin yanlış ifade edildiği yerde “öfke kontrolü” devreye girer. Öfkemizi nasıl kontrol edeceğimize ve nasıl doğru bir şekilde ifade edeceğimize geçmeden önce öfke ifade şekillerini kısaca gözden geçirelim.
Mehmet Teber
