Bal Mumundaki Şifa: PROPOLİS
Hüdayi Ercoşkun
Bilindiği gibi bal, çok iyi bir gıda olması yanında, çeşitli organik ve inorganik maddelerin çok ince ölçülerle terkibinden ibaret bir şifa kaynağıdır. Balın bu şifa özelliğinin dışında balmumu içine yerleştirilmiş propolis denilen kimyevi terkib son zamanlarda arı isimli mucizevî mahlûk tekrar dikkatleri çekmiştir.
Propolis, çeşitli bitki tomurcuklarından, yaprak ve gövdelerinden, anlar tarafından toplanıp biriktirilen mumdan daha farklı olarak reçinemsi bir karışımdır. İçindeki bileşikler, propolisin toplandığı bitkilerin tür ve çeşitlerine göre değişir. Arı, bitkinin özsuyunu veya reçinesini parçalar ve corbiculae denilen torbaya sokar. Daha sonra bu yük, kovana taşınır ve oradaki çatlak ve yarıkların kapatılmasında kullanılır. Kovandaki propolis birikiminin sebebi henüz bütün yönleriyle anlaşılamamıştır. Bir teoriye göre çatlak ve yarıkların tamiri dışında kovana bal çalmak üzere giden böceklerin mumyalanmasında da kullanılır. Yabancı böcek önce öldürülür ve sonra kovan dışına atılır. Eğer böceğin cesedi kovan dışına taşınamayacak kadar büyükse, olduğu yerde propolisle mumyalanır, böylece enfeksiyon ve hastalıklara sebep olabilecek olan cesed, ancak mumyalama maddesi olan propolisin antibakteriyel ve antifungal özellikleriyle çürümekten korunur. Propolis eski Mısır'da da mumyalamada kullanılmakta olan bir madde olup, yapılan bir deneyle dört yıl boyunca antibakteriyel tesirini kaybetmemiştir. Diğer bir görüşe göre, ise propolis, arılar üzerinde psikolojik tesir göstermekte ve arıların kovan içindeki hareketlerini kontrol etmektedir.
Propolis, rengi sarımsı yeşilden koyu kahverengiye kadar değişen, balmumundan ancak alkolle eriyerek ayrılabilen, muhteviyatı henüz tam olarak analiz edilememiş kimyevi bir karışımdır. İçinde bulunan maddeler, kaynağı olduğu bitkiye göre değişir. Propolis daha çok kayın, karaağaç ve kozalaklı ağaçlardan toplanır. Bazı arı türleri daha fazla propolis biriktirir. Mesela, Kafkas dağlarında yaşayan arı kolonileri, botanik zenginliğin yardımıyla hem propolis yoğunluğu hem de balın kalitesi açısından ayrı bir öneme sahiptir. İtalya ve Ukrayna'daki arılar daha az propolis biriktirirken, tropik bölgelerdeki arılar hiç propolis biriktirmezler.
Propolis üzerinde yapılan çalışmalarla bu arı mahsulünün birçok antimikrobiyal özellikler taşıdığı ispatlanmıştır. Sayısı tam olarak bilinmemekle beraber her propolis bileşiği başta Staphylacoccus Aureus, Streptococcus; Escherichia Coli, çeşitli Salmonella türleri, Shigella, Proteus, Mycobasterium, Bacillus türleri, Candida türleri, Microsporum türleri olmak üzere birçok mikroorganizmaya karşı müessirdir.
Anti mikrobiyal özellikleri yanında, Propolisin içinde insan sağlığı için çok mühim ve lüzumlu olan vitaminler, mineral ve elementler de bulunur. B1, B2, C ve E vitaminleri, bakır, tanganez, kalsiyum, aliminyum, stronsiyum, vanadyum elementleri bunların başlıcalarıdır. Ayrıca Myristik Asit, Benzoik Asit, Benzil Alkol, Cafeik Asit, Vanilin, Sinamik Asit, Acacetin, Kampheride İzovanilini gibi birçok kimyevi bileşikler bulunur.
Propolis, yaraların iyileşmesinde hücre yenileyici olarak, verem, ülser, romatizma, egzama, bazı dermatolojik hastalıklara, mantar hastalıklarına, ağız ve diş hastalıklarına iyi gelir. Çoğumuzun bildiği gibi Kafkaslar'da yaşayan insanlar dünyanın diğer bölgelerindeki insanlardan 30-40 yıl fazla yaşayabiliyor. Temiz hava, yoğurt ve bazı bitkilerin yenilmesinin yanında bu insanların, bol miktarda propolis ihtiva eden petekleriyle beraber Kafkas balı yemelerinin de fazla yaşamalarında önemli bir faktör olduğu düşünülmektedir. Kur'an-ı Kerim'de hususi olarak bahsedilen arının daha kimbilir ne marifetlerini öğreneceğiz? Yeter ki tabiat kitabına bakmasını bilelim.
KAYNAKLAR
1. Aripov K. A., Kamilov I., Aliev U. 1968 Effect of Propolis On Experimental Stomach Uker in Rats BDT Özbekistan)
2. Alexandrova L. 1972 Rosin and Beewax Composition BDT.
3. Cailas A. 1923 Composition of Propolis of Bees,
4. Ghısalbeti E. L. The World ol Bees Avusturalya (Okyanusya)
Fatih AKÇA
Gıda Mühendisi
