Notice: Trying to access array offset on value of type null in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php on line 2074
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php on line 2074
Notice: Undefined index: theme_language_error in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php on line 2074
Notice: Undefined index: guest_title in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php on line 1780
Notice: Undefined index: lang_character_set in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php on line 1825
Notice: Undefined index: lang_locale in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 797
Notice: Undefined index: lang_character_set in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php on line 2236
Notice: Undefined index: lang_character_set in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php on line 2236
Notice: Undefined index: lang_character_set in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php on line 2236
Notice: Undefined index: lang_character_set in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php on line 2236
Notice: Undefined index: lang_character_set in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php on line 2236
Notice: Undefined index: lang_character_set in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php on line 2236
Notice: Undefined index: lang_character_set in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php on line 2236
Notice: Undefined index: lang_character_set in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php on line 2236
Notice: Undefined index: lang_character_set in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php on line 2236
Notice: Undefined index: lang_character_set in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php on line 2236
Notice: Undefined index: lang_character_set in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php on line 2236
Notice: Undefined index: lang_character_set in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php on line 2236
Notice: Undefined index: lang_character_set in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php on line 2236
Notice: Undefined index: lang_character_set in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php on line 2236
Notice: Undefined index: lang_character_set in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php on line 2236
Notice: Undefined index: lang_character_set in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php on line 2236
Notice: Undefined index: lang_locale in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 797
Notice: Undefined index: code in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 1086
Notice: Undefined index: code_select in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 1086
Notice: Undefined index: code in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 1123
Notice: Undefined index: code_select in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 1123
Notice: Undefined index: quote in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 1404
Notice: Undefined index: quote_from in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 1413
Notice: Undefined index: quote_from in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 1420
Notice: Undefined index: quote_from in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 1434
Notice: Undefined index: search_on in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 1434
Notice: Undefined index: quote_from in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 1443
Notice: Undefined index: lang_locale in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 797
Notice: Undefined index: home in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 3942
Notice: Undefined index: help in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 3950
Notice: Undefined index: search in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 3957
Notice: Undefined index: admin in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 3964
Notice: Undefined index: modSettings_title in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 3969
Notice: Undefined index: package in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 3974
Notice: Undefined index: errlog in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 3979
Notice: Undefined index: edit_permissions in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 3984
Notice: Undefined index: moderate in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 3992
Notice: Undefined index: modlog_view in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 3997
Notice: Undefined index: mc_unapproved_poststopics in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 4002
Notice: Undefined index: mc_unapproved_attachments in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 4007
Notice: Undefined index: mc_reported_posts in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 4012
Notice: Undefined index: profile in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 4020
Notice: Undefined index: summary in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 4025
Notice: Undefined index: account in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 4030
Notice: Undefined index: forumprofile in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 4035
Notice: Undefined index: pm_short in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 4043
Notice: Undefined index: pm_menu_read in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 4048
Notice: Undefined index: pm_menu_send in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 4053
Notice: Undefined index: calendar in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 4061
Notice: Undefined index: calendar_menu in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 4066
Notice: Undefined index: calendar_post_event in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 4071
Notice: Undefined index: members_title in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 4079
Notice: Undefined index: mlist_menu_view in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 4084
Notice: Undefined index: mlist_search in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 4089
Notice: Undefined index: login in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 4097
Notice: Undefined index: register in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 4104
Notice: Undefined index: logout in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Subs.php on line 4112
Notice: Undefined index: seo4smf_admin in /home/tsstfrm/public_html/Seo4Smf.php on line 652
Notice: Undefined index: googletagged in /home/tsstfrm/public_html/Sources/GoogleTagged-Integrate.php on line 35 Notice: Undefined index: print_page in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php(2272) : eval()'d code on line 23
- Hat Sanatı Malzemeleri
Tesettur Forum
KÜLTÜR VE SANAT => Kültür_Sanat Etkinlikleri => Notice: Undefined index: topic_started in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php(2272) : eval()'d code on line 105
: Avon Notice: Undefined index: search_on in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php(2272) : eval()'d code on line 105
March 27, 2015, 08:16:46 AM
Notice: Undefined index: title in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php(2272) : eval()'d code on line 116
: Hat Sanatı Malzemeleri
Notice: Undefined index: post_by in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php(2272) : eval()'d code on line 117
: Avon Notice: Undefined index: search_on in /home/tsstfrm/public_html/Sources/Load.php(2272) : eval()'d code on line 117 March 27, 2015, 08:16:46 AM
Şüphesiz her sanat eseri meydana getirilirken bir takım âlet ve malzeme kullanılmaktadır. Kullanılan âlet ve malzemenin kalitesi, doğrudan sanat eserinin kalitesine tesir etmektedir. Bu konuda söylenmiş bir atasözü bunu teyid etmektedir: “Kem âlât ile kemâlât olmaz”.(1) Kaliteli, sağlam ve iyi malzeme ile kaliteli ve güzel işler çıkarılacağı muhakkaktır. Kaliteli ve sağlam bir kalem, kaliteli ve iyi bir mürekkeb, iyi terbiye edilmiş aherli kağıdın kullanıldığı bir yazı, aynı evsafı taşıyacaktır. Kalem, kağıt ve mürekkebin iyi ve uyumlu olması çok büyük önem arz eder.
Hat sanatında geçmişte kullanılan malzemeler küçük değişikliklerle bugün de kullanılmaya devam edilmektedir. Kullanılan ana malzemeler kamış kalem, aherli kağıt ve is mürekkebinden oluşmaktadır. Hat sanatında kullanılan kalem ile günümüzde normal hayatta kullanılan kalem arasında hiçbir benzerlik yoktur. Hat sanatında kullanılan malzemeyi şöyle sınıflandırabiliriz:
Kalem(2): Kur’an-ı kerim’de kalem üzerine yemin edilmiş, hz. Peygamber de kaleme özel önem atfetmiştir. Medeniyetlerin kalem ucundan satıra dökülenlerle oluşması, insan hafızasının en büyük yardımcısı olması gibi daha birçok şey, kalemin önemini gösterir. Yazının üç önemli unsurundan birisi de kalemdir.(3)
Yazı sanatında kullanılan kamış kalem, daha çok Hazar denizi kenarı ile Irak Dicle nehri kenarında bulunan Vâsıt şehrinden temin edilmiştir. Kamış kalemin ham hâli nohûdi renkte olup, renginin kararıp sertleşmesi için gübre içine yatırılır. Gübre içerisinde sertleşen kamışın rengi koyu kahverengi olur.(4) Bu kurutma işlemi, sıcak ülkelerde kamışlar, güneşe karşı serilerek de yapılmaktadır.
Hindistan’da yetişen içi dar, uzun boğumlu ve dışı benekli kalemler (Menevişli kamış) kendileri zaten sert olduğu için gübreye yahut güneşe yatırma işlemi yapılmamaktadır.
Hat sanatında kamış kalem ve kalemler çok çeşitlidir: 1-Kamış kalem 2-Menevişli (Hindî) kalem 3-Cava kalemi 4-Bambu kalemi 5-Kargı kalemi 6-Tahta kalem
Cava kalemi, Uzakdoğu’da Cava’da yetişen bir cins ağacın yaprak diplerinde bulunan sert, ince ve uzun kısımdır. Kur’ân-ı Kerim gibi uzun metinlerin yazımında, normal kamış kalemin ucu zaman zaman bozulup tekrar açılmayı gerektireceğinden, kalemin ağız kalınlığı, önceki ağız kalınlığı gibi olamayacağından, daha sert olan ve ağzı çabuk bozulmayan cava kalemi tercih edilmiştir.
Kağıt: Yazı sanatının önemli malzemelerinden biri de kağıttır. Kağıt hat sanatında, ham hâliyle, terbiye edilmeden kullanılmaz. Kalem ve mürekkeple uyum sağlayacağından, usûlünce boyanmış ve terbiye edilmiş kağıt kullanımı önemlidir. Ham kağıt, yani aherlenmemiş kağıt mürekkebi emeceğinden ve tashihe imkân vermeyeceğinden makbul değildir. Ahar, kalemin kağıt üzerinde kolayca hareket etmesini sağlar. Hat sanatında kullanılan kağıdın asitsiz olmasına dikkat edilmesi gerekmektedir. Çünkü asit kağıdın zamanla yanmasına sebep olmaktadır.
Kağıdın boyanması ve aherlenmesi; kağıt aherlenmeden önce boyanmalıdır. Boyama için çok çeşitli bitkilerden çeşitli renkler elde edilmektedir. Fakat tercih edilen renk, çaydan elde edilen nohûdi renktir. Renk elde edilmek istenen bitki, geniş bir kaba konularak şapla birlikte kaynatılarak boya elde edilir. Elde edilen boya geniş ve yayvan bir kaba alınarak kağıt bunun içine batırılmak suretiyle boyanır. Bu şekilde kağıt boyama usûlüne “banyo usûlü” adı verilmektedir. Eğer kağıt bir sünger yardımıyla boyanırsa buna da “sürme usûlü” boyama adı verilmektedir.
Bazı kağıtlar orta kısmı farklı, yan kısımları farklı boyanırsa, böyle boyanmış kağıtlara “Akkâse kağıt” adı verilmektedir.(5)
Kağıt boyandıktan sonra aharlama işine hazır demektir. Ahar iki çeşittir. Nişasta aharı ve yumurta aharı. Özellikle celî yazılarda kullanılacak kağıtlar önce nişasta ile sonra yumurta aharı ile aherlenmelidir. Nişasta aharı, bildiğimiz nişastanın suyla karıştırılıp ateşte kaynatılmasıyla elde edilmektedir. Nişasta evvela soğuk su ile ezilir, hafif ateşte karıştıra karıştıra kaynatılır. Elde edilen kıvam soğuduktan sonra, sünger yardımıyla, kağıda yedirilerek sürülür; kağıt kurumaya terk edilir. Nişasta aharının üzerine duruma göre en az iki kat veya daha fazla yumurta aharı sürülür.
Yumurta aharı; yeterli miktarda yumurta akı bir kaba alınır. Yumurta büyüklüğünde bir şap avuç içine alınarak yumurta akı kesilinceye kadar çırpılır. Çırpma işlemi yumurta akı kesilinceye kadar devam etmelidir. Kesilip köpüklü bir hal alan karışım bir müddet daha karıştırılır. Bir müddet dinlendirildikten sonra tülbentten süzülerek elde edilen ahar maddesi bir sünger yardımıyla çok dikkatli bir şekilde kağıda sürülür. Gerek nişasta aharı gerek her yumurta aharından sonra kağıt mührelenir. Bu konu kağıt mühreleme bahsinde ayrıca anlatılacaktır.
Aharlanan ve mührelenen kağıtlar tavlanması için bir müddet baskı altında dinlenmeye bırakılır. Bu dinlenme müddetinin en az altı olması gerektiği kaynaklarda belirtilse de daha önce kullanılabilir.
Mühre: Kağıt, üzerine yapılan aharın parlatılması ve pürüzlerinin giderilmesi maksadıyla, çakmaktaşı, akik taşı ve camdan mamul mühre ile mührelenir. Mühreleme işleminin, mühre tahtası veya pesterk denilen damarsız ve eksiz ıhlamur ağacı üzerinde yapılması tercih edilir. Daha pratik olarak karton kağıtların konulmasıyla yumuşatılmış zemin üzerinde de yapılabilir. Sürülen her ahardan sonra mühre yapılır; son kat ahar üzerine mühre direkt yapılır. Diğer zemin aharları ise bir kağıt üzerinden yapılır. Son kat aharı mührelenirken, mührenin kağıt üzerinde rahat kayması ve mührenin kağıdı çizmemesi için kağıdın üzerine fındık yağı sürülmelidir.(6) Yalnız, yazı yazmadan evvel, fındık yağının tesirini gidermek için kağıt, pudra tozu ile silinmelidir. Zira yağlı zeminin mürekkebi tutması mümkün değildir.
Mürekkeb: Hat sanatında kullanılan mürekkepler şöyle tasnif edilebilir:
Hat sanatında kullanılan ana mürekkeb, is ve zamktan elde edilen, siyah is mürekkebidir. Bezir yağı, balmumu, neft yağı, çıra ve gazyağı gibi çok çeşitli maddelerden elde edilen is(7), eritilip boza kıvamına getirilen Arap zamkı içerisine katılır; iyice karıştırılarak dövülür. Bu karışıma gerekli miktarda saf su katılarak inceltilir ve mürekkeb kullanılır.(8)
İs ve arab zamkının karışımındaki oran, dört kısım zamka, bir kısım is konulmasıdır. Mürekkebin karışımına zamk fazla konulduğunda, yazıda mürekkeb parlama yapar, kalemden zor akar; dolayısıyla yazı zor yazılır. Ayrıca yazı murakkaya gerildiğinde kusma yapacağı gibi, yazı ileride çatlama da yapabilir. İs fazla konulduğunda ise, yazıya el değince siyahlık yayılarak yazının bozulmasına sebep olur.
Tabiatta bulunan çeşitli renkteki pigmentler, arab zamkı ile karıştırılarak da istenilen renkte mürekkeb elde edilir. Siyah is mürekkebinden başka nadiren de olsa kırmızı (la’l) mürekkeb, beyaz (üstübeç) mürekkeb ve zerendûd (altın) mürekkeb hat sanatında kullanılmaktadır. Ayrıca XIX. Asırda yazı kalıbı çıkarılmasında sodyum ve arsenik sülfürün arab zamkı ile karıştırılıp dövülmesiyle elde edilen sarı (zırnık) mürekkebi kullanılmıştır. Üstübeç mürekkebi ile Mushafların sûre başlıkları yazılmıştır. Zerendud levhaların hazırlanmasında varak altın, Arap zamkı yahut bal ile ezilip, jelatinli su ile sulandırılarak kamış kalem veya fırça ile kullanılır.(9) Zerendud levhalardaki altın, daha sonra “Zermühre” denilen mühre ile parlatılır. Bir de tashih mürekkebi vardır ki sadece M. Bedreddin Yazır bahsetmiş ve tarifini şöyle yapmıştır: “Bir hokkaya bir mıkdar lıka ve siyah mürekkep ve su koyup iyice karıştırdıktan sonra ağzı açık olarak güneşte bırakılır, ara sıra çubukla karıştırılır. Su azalıp mürekkep kuruyacak hale gelince biraz daha su ilâve olunup karıştırıldıktan sonra yine güneşte bırakılır. Bu tarzda beş-on gün devam olunur. Mürekkebin parlaklığı gidip mat bir hal alır. Şâyed, kullanıldığı zaman is zerreleri kağıd üzerinde dağılıp bulaşırsa, az miktarda süzülmüş bal ilâve edilip karıştırılmalıdır. Bununla yapılan tashihler belli olmaz, yazı kenarları, yazı kenarları şişip kabarmaz. İğnelenirken rahat ve muntazam iğnelemeye de yardımı olur.”(10)
Mıstar: Eskiden, Kur’ân-ı kerim gibi uzun metinlerin yazımında, kağıtta satır çizgisinin tespiti için kullanılan malzemedir. Yazılacak her ayrı eser için ayrı mıstar hazırlanır. Sayfa boyuna göre hazırlanmış olan mukavva üzerinde satır çizgilerinin başı ve sonu iğne ile delinerek ibrişim bu deliklerden geçirilir. Sayfa üzerinde, ibrişimin düğmesiz olmasına dikkat edilmelidir. Sayfanın sağ ve soluna da dikine ibrişim çekilir. Yazı yazılacak kağıt bu mukavvanın üzerine konularak parmak uçları ile ip izinin satıra çıkması sağlanır.
Bugün daha pratik olarak ışıklı masada, kağıt altına konan ve satırları koyu kalemle çizilmiş kağıtlar satırı belli etmek için kullanılmaktadır.