Geçen yarım asrı şöyle bir süzersek, insanlık tarihinde görülmemiş yeniliklere, teknolojik gelişmelere, yeni keşiflere sıkça rastlarız Bilim ve teknoloji bizlere her gün yeni birşeyler sunarak hayatımızı kolaylaştırmaya ve baş döndürücü bir hızda katlanarak ilerlemeye devam ediyor Bugün cep telefonumuzun birkaç tuşuna basarak kıtalararası görüşmeler yapabiliyor, internet ve televizyon vasıtasıyla her türlü bilgiye ulaşabiliyoruz Bir düğmeye basarak evlerimizi aydınlatıyor, çamaşır ve bulaşıklarımızı yıkıyor, türlü ulaşım araçları kullanarak yaşadığımız dünyamızı ufaltıyoruz Bilgisayar hemen hepimizin yaşantısına girmiş durumda Velhâsıl hayatımızın hemen her safhasında ilmi gelişmeleri ve onun getirilerini yaşamaktayız
Elbette ilmin bugünkü seviyesine gelmesi birden olmadı Asırlarca süren çalışmalar, birikimler, fikirler üst üste yığıldı, birleştirildi, olgunlaştırıldı
İlk insan olan Adem Aleyhisselâm ile ilim de başlamış oldu
Âyet-i kerime’de şöyle buyuruluyor:
“Ve Allah Âdem’e bütün isimleri öğretti” (Bakara: 31)
Bütün Peygamber Aleyhimüsselâm Efendilerimiz beşeriyete mânen olduğu gibi madden de yön vermişler, insanoğlunun hayatinin her safhasına ışık tutacak bilgileri onlara aktarmışlar, dolayısıyla ilk muallimler olmuşlardır
Resulullah (sav) Efendimiz ise bütün ilimlerin menbaıdır, ilim ve irfan kaynağıdır Hadis-i şerif’lerinde şöyle buyuruyorlar: “Rabbim bana sual sordu Ben ona cevap veremedim Keyfiyetsiz bir tarzda elini her iki omzumun arasına koydu, ben o elin serinliğini kalbimde hissettim Böylece, beni geçmiş ve geleceklerin ilmine varis kıldı”
Bütün ilimler o kaynaktan geliyor Binaenaleyh o kaynaktan gelen ilim esastır
İLMİN FAZİLETİ
İnsanoğlunun cehalet ve sefalet çukurundan saadet ve selâmet zirvesine yükselmesi için yegâne vasıta ilim ve irfandır Hadis-i şerif’lerinde Resul-i Ekrem (sav) Efendimiz şöyle buyuruyorlar:
“İlim ve irfan müminin kaybolmuş bir malıdır Nerede bulursa alır” (Tirmizi)
İlim dinin hayatı, İslâm’ın canlılığı, imanın direğidir İslâmiyet’te din ile ilim daima birlikte olmuşlardır Allah-u Teâlâ’nın ilâhi hükümleri ilimle içiçedir
İlmin değer ve ehemmiyeti hakkında Resul-i Ekrem (sav) Efendimiz Hadis-i şerif’lerinde:
“İlim öğrenmek her müslüman üzerine farzdır” (C Sağir)
“Bir saat ilim öğrenmek bir geceyi ibadetle geçirmekten, bir gün ilim öğrenmek de üç ay oruç tutmaktan daha hayırlıdır” buyurmuşlardır (Deylemî)
Bu düstur ile hareket eden müslümanlar ilim dünyasına birbirinden değerli şahsiyetler yetiştirmişlerdir
ZAHİRİ İLMİN TEMEL TAŞLARI
Zahiri ilimlerin temellerini atma şerefi müslümanlara nasip olmuştur
Hazret-i Allah’ın lütfettiği iman nuru ile müslümanlar, Avrupalı devletler cehaletler içinde yüzerken cihanın dört bir yanına medeniyet bayraklarını gururla dikmişlerdir Bir yandan İslâm nurunu etraflarına yaymakta, öbür taraftan yeni ve bilinmeyen birçok ilmin temellerini atmakta, eski ilimlerde de büyük ilerlemeler kaydetmekteydiler
Müslümanlar eski medeniyetlerin bilgilerinden de istifade etmişler, bu bilgileri İslâm süzgecinden geçirerek faydalı olanları almışlar, İslâm ile bütünleşmeyen hiçbir bilgiyi kabul etmemişler ve değer vermemişlerdir Ancak asıl büyük hizmetleri yepyeni keşif, icat ve çalışmalarla ilim dünyasına kazandırdıklarıdır Ayrıca deney ve gözlem metodunu ilk olarak müslümanlar kullanmışlardır İlme verilen ehemmiyet nedeniyle ilim adamları birden çok ilim dalında ihtisas sahibi oluyorlardı
Müslümanlar ilimde öyle büyük gelişmeler kaydedip, öyle mesafe almışlardı ki, günümüzde batılılar ‘Bugün istifade ettiğimiz şeylerin hiçbirini hıristiyanlara da, kiliseye de borçlu değiliz’ demişler, metamatik, fizik, astronomi, kimya gibi birçok ilmin temellerinin müslümanlar tarafından atıldığını söylemek zorunda kalmışlardır
İLİM KANDİLLERİ
MÜSLÜMAN ALİMLER
İşte ilim tarihine isimlerini altın harflerle kazımış müslüman ilim adamlarından bazi misaller:
Günümüzden 1000 küsur sene evvel yaşamış İslâm’ın en büyük âlimlerinden biri sayılan Beyrûnî, batılı ilim adamları dünyanın yuvarlaklığını savunmalarına karşılık mahkemelere çıkartılıp zorla fikirlerinden döndürülüp, bazıları diri diri yakılıyorken onlardan 600 küsur sene önce dünyanın yuvarlaklığını ve döndüğünü savunuyordu Trigonometri’yi ayrı bir ilim haline getirmiştir Dünyanın çapını ve çevresini ölçmeyi başarmıştır Yerçekiminden ilk olarak bahseden yine odur Şu sözü bir âlimde bulunması gereken hassaları özleştirip önümüze koyuyor:
“Anlattıklarım arasında gerçek dışı olanlar varsa Allah’a tevbe ederim Râzı olacağı şeylere sarılmak hususunda da, Allah’tan yardım dilerim Bâtıl olan şeyleri öğrenip onlardan korunmak için de Allah’tan doğru yola götürmesini isterim İyilik O’nun elindedir”
Cabir bin Hayyan, modern kimyanın babası sayılır Bundan 1200 yıl önce atom bombası fikrini ortaya atmıştır “Atom parçalanabilir Parçalanınca da öylesine bir güç meydana gelir ki, Bağdat’ın altını üstüne getirebilir Bu, Allah’ın kudret nişanıdır” demiştir
Fârâbî, havanın titreşimlerinden ibaret olan sesin fizikî ilk açıklamasını yapmıştır
Cezeri, günümüzden 9 asır önce su ve basınç gücünden faydalanarak otomatik saatler, robotlar icat etmiştir Dolayısıyla sibernetiğin ilk kurucularından sayılır
Akşemseddin Hazretleri, hastalıkların mikroplardan meydana geldiğini ispat eden Pasteur’dan 400 sene önce mikroplardan söz etmiştir
Fatih Sultan Mehmed Han Hazretleri İstanbul kuşatması esnasında Galata Kulesi önündeki düşman donanmasını vurmak istiyordu Bu ise topların Beyoğlu sırtlarından ateşlenmesi ile mümkün olabilirdi Ancak bunun neticesinde Galatalıların evleri yıkılabilirdi Halbuki Osmanlılar ile Galatalılar arasında bir dostluk anlaşması vardı Bunun neticesinde Fatih Hazretleri, ince hesap ve düzenlemeler neticesinde gülle aşırabilen toplar yapmayı plânladı Plânını bizzat kendisi çizdi Böylece büyük bir kumandan olmasının yanında tarihe havan topunu icad eden bir ilim adamı olarak da geçti
İbn-i Haldun, sosyolojinin kurucusu sayılır Zamanına gelinceye kadar hikâye gözüyle bakılan tarihi bir ilim haline getirmiştir
İbn-i Heysem, optik ilmin kurucusudur Görme olayının gözden çıkan ışınlarla değil, dışarıdan gelen ışınlar yoluyla olduğunu ispat etti Gözlüğü ilk defa keşfetme şerefi ona aittir
Tıpta bir deha olan İbn-i Sina’nın eserleri Avrupa üniversitelerinde 600 sene temel kitap olarak okutulmuştur
Gıyasüddin Cemşid, ondalık sistemi kullanan ilk matematikçi olmuştur
Ayrıca Ali Kuşçu, Battânî, Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretleri, Ömer Hayyam, Uluğ Bey ve daha ismini zikredemediğimiz birçok alimler birbirinden kıymetli eserler vermişler, kendilerinden yüzyıllarca sonra yaşayan insanlara dahi ışık tutmuşlardır
Buna en büyük âmil ise kendilerine Âyet-i kerime ve Hadis-i şerif’lerin nur ışığı altında yön vermeleri, ilmi kuru bir bilgi yığını olmaktan çıkarmaları olmuştur
BUGÜNKÜ DURUMA NASIL GELDİK?
17 yüzyıla gelinceye kadar ilim cihetinde kendini gösteren muhteşem yükseliş, artık yerini gerileme ve düşüşe teslim ediyordu Buna pek çok sebepler saymak mümkün
Birinci ve en önemli sebep İslâm’ın özünün bırakılıp kabuğuna ve görünüşüne bağlanılmasıydı
Ayrıca medeni hayattaki gerileme ve ekonomik çöküntü beraberinde ilim hayatındaki gerilemeyi de getirmişti Medreselerin düzeni bozuldu, ehil olmayanlara makam ve rütbe verildi, torpil ve rüşvet içeri girdi İdari sistemdeki çatlaklar ilme de yansıdı
Resulullah (sav) Efendimiz’in:
“İlme, öğrenip yaşayarak sahip çıkın Onu sadece nakledenler olmayın” (C Sağir)
Hadis-i şerif’i mucibince hareket edilmez oldu, taklitçilik başladı, keşfedici ve yenilikçi olan ruh kaybedildi
Bu gerileme günümüze kadar bu şekilde geldi
NELER YAPILABİLİR?
Geçmişte yaşananlar bizlere numune olmalıdır Önümüzde asr-iı saadet gibi bir model vardır Bunu örnek alan müslümanlar Hazret-i Allah’ın emir ve nehiylerine bağlı kaldıkça yükselmişler, şeref ve itibara kavuşmuşlardır
İlim ancak Allah adına okunmalıdır Âyet-i kerime’de şöyle buyuruluyor:
“Yaratan Rabbinin adıyla oku!” (Alâk: 1)
Zamanımızda ise öğreten de, öğrenen de para derdinde Halbuki büyük imam Ahmed bin Hanbel Hazretleri bakın ne diyor:
“Öğrettiği ilme karşılık dünyalık alandan ilim öğrenmeyiniz”
Eğitim sistemimiz gençlere ezbercilikten ve doldur boşalttan öte bir şey sağlamıyor Herkes geçim kaygısıyla üniversiteye kapak atmak derdinde Bir gence ne olmak istiyorsun diye sorsanız, ya işletmeci, ya doktor, ya da mühendis diyecektir Halbuki birçoğu olmak istediğinden değil, mecbur olduğundan dolayı bu potaya girmiştir, gerçekte bu mesleklerin işlevlerinden haberi bile yoktur
Gençlerimizin şuurlanması, dini, ahlâki ve fikri olarak en iyi şekilde yetiştirilmesi için eğitim sistemimiz ezbercilikten ayıklanmalı, faydasız ilimler atılmalı, okumayı sevdirici ve özendirici tedbirler alınmalıdır Öğrenciler kabiliyet ve kapasitelerine göre yönlendirilmelidir Fen ve teknik ilerlemeleri takip etmek için yurtdışında okumalarına imkân tanımalı ve buna destek olunmalıdır
Batının teknolojik gelişme ve icatları alınmalı, ancak bunu inanç, örf ve âdetlerimize sahip çıkarak gerçekleştirmelidir Buna en güzel örnek Japonya’dır
İlmin temellerini atmış, batılılara hocalık yapmış, asırlara damgalarını vurmuş olan ilim adamlarımızı tanımak, onların açtığı çığırdan yürümek, dinine, vatanına ve tarihine sahip çıkan bir nesil olmak günümüz müslümanlarının ortak ülküsü olmalıdır “Alem aya biz yaya” tabusunu ancak bu şekilde yıkabiliriz Çünkü müslüman asla gerici veya yobaz değil, daima ilerici ve mükemmelliyetçidir
Cenâb-iı Hakk azmimizi ve gayretimizi rızâsında artırsın, hoşnut olacağı işleri yapmamızı ihsan ve ikram buyursun Âmin
“Resulüm! De ki: Rabbim ilmimi artır” (Tâ-Hâ: 114)
