Çok nurludur bu gece
Uğurludur bu gece
Bin aydan daha derin
Hayırlıdır bu gece
Melekler yere iner,
Arza bir huzur siner
kadir gecesi Allah:
Bütün kulları dener
Cenabı Hakkın her günü ve gecesi mübarek olmakla birlikte müminlerin özel önem verdiği ve o gün ile geceleri daha iyi değerlendirmeye çalıştığı kandiller vardır. Kandil geceleri; Leyle-i Regaip, Mevlid gecesi, kadir gecesi, Miraç gecesi ve Berat Kandili geceleridir.
Bütün İslam âleminin mukaddes saydığı, takdis ve tebcil eylediği bu gecelerin niçin önemli olduklarını, neden İslam dünyasının dört bir yanında derin bir huşu ve hürmetle karşılandığını ve bu gecelere niçin kandil gecesi denildiğini birer cümle ile açıklayalım.
Leyle-i Regaip: Hz. Amine’nin Hz.Muhammet (s.a.v)’e hamile kaldığı gecedir ki Recep ayının ilk Cuma gecesidir.
Mevlid gecesi: Peygamber Efendimizin dünyayı teşrif ettikleri Rebiu’l-evvel ayının 12. gecesidir.
Berat gecesi: Hz. Muhammed (s.a.v)’e peygamberliğinin bildirildiği ve insanların bir yıllık dünya işlerinin düzenlendiği bu gece Şaban ayının onbeşinci gecesidir.
Miraç gecesi: Hz.Muhammed (s.a.v)’in Rabbin huzuruna çıktığı ve beş vakit namazın farz olduğu Recep ayının 27’sine rastlayan gecedir.
kadir gecesi: Kur’an-ı Kerimin indirildiği ve bin aydan daha hayırlı olan gecedir. Cenabı Allah’ın bizleri sağlık, sıhhat ve afiyetle daha nicelerine kavuşturmasını dilediğimiz bu gece Ramazan ayının 26. gününü 27. gününe bağlayan gecesidir.
Bu geceler, çok önemli olaylara ve yıldönümlerine rastlayan geceler olduğundan bunlara “Kandil Geceleri” denilmektedir.
Müminler için bin aydan daha hayırlı olduğu bildirilen kadir gecesini Kur’an-ı Kerim’deki kadir Sûresi’nin ve bu konuyla ilgili hadisi şerifin mealleriyle bu gecenin önemini açıklayacak, bu gecenin nasıl tespit ve tayin edileceğini, bu gecenin faziletini, bu geceyi nasıl ihya edeceğimizi ve bu gece yapacağımız ibadetleri sırasıyla açıklayacağız.
kadir suresinde Allah (c.c) :
•
“İnna enzelnahü fi leyleti’l kadr” “Muhakkak Biz O’nu (Kur’an-ı Kerim’i) kadir gecesinde indirdik.
•
(Ya Ekreme’r Rüsul): “vema edrake ma leyletü’l-kadr” kadir gecesi nedir bilir misin?
•
“Leyletü’l-Kadri hayrun min elfi şehr” kadir gecesi, bin aydan daha hayırlıdır.
•
“Tenezzelü’l-melaiketü ver-rûhu fiha bi-izni Rabbihim min külli emr” Melekler ve Cebrail Rab’lerinin izni ile her bir “emr” için (0 sene takdir edilen her iş için) peyder pey o gece inerler.
Buradaki “Ruh” kelimesi Cebrail (a.s)’ı ifade etmektedir. Kur’an-ı Kerim’de Cebrail (a. s.)’dan Nahl Sûresi’nde “Ruhu’l-Kuds”, Şuara Sûresi’nde de “Rûhu’l Emin” olarak bahsedilmektedir.
•
“Selamün hiye hatta metlaı’l-fecr” O gece fecrin doğuşuna kadar selamettir.
Bu surede Kur’an-ı Kerim’in nazil olduğu geceye Leyle-i kadir denildiği gibi, Sure-i Duhan’da da “İnna enzelnahü fi leyletin mübareketin"
“Biz O’nu mübarek bir gecede indirdik” buyrularak kadir gecesinin diğer ismi ile “Leyle-i Mübareke” olduğu çeşitli müfessirlerce ifade edilmektedir.
Kur’an-ı Kerim Peygamberimiz (s.a.v.)’e 23 senede nazil olduğu halde neden Rabbimizin “Biz O’nu kadir gecesinde indirdik” buyurduğu hususunda zihinlerimize bir soru belirebilir. Bu konuda müfessirler iki görüş üzerinde birleşmektedir.
Bunlar: “O’nun inzaline kadir gecesinde başladık” manası verilmesi ile Kur’an-ı Kerimin, toptan “Levh-i Mahfuz”dan dünya semasındaki “Beyt-i İzzet”e kadir gecesinde indirildiği, orada Cebrail (a.s.)’ın “Sefere” adı verilen meleklere yazdırdığı ve Efendimize peyder pey indirdiği rivayetidir ve bu rivayet daha ağırlık kazanmaktadır. İlk inen ayet ile son inen ayet arasında geçen zaman 23 senedir.
kadir ne demektir?
kadir kelimesine çeşitli manalar verilmiştir. İbni Abbas (r.a) bu konuda der ki; “Bir sene içinde olacak şeylerden rızk, yağmur, hayat, ölüm ve hatta haccedecek hacıya varıncaya kadar, ana kitap olan Levh-i Mahfuz’dan, bu gecede yazılır.” İşte bunun için kadir kelimesine “hüküm” manası verilmiştir.
kadir; şan, şeref ve azamet manalarına da gelir. O gece ibadet ve taatla vakit geçirenlerin kadri büyük, sevap ve ecri pek çoktur.
Çünkü o gece, şerefli bir kitap, şerefli bir Peygambere ve şerefli bir ümmete naziI olmaya başlamış, melekler o gece yeryüzüne inmişler ve Cenabı Hak o gecede her türlü hayrını, bereket ve mağfiretini biz kullarına lütuf buyurmuşlardır.
kadir gecesi, kendisinde kadir gecesi bulunmayan bin aydan daha hayırlıdır. Hatta zamanın bütün aylarından daha hayırlıdır. Bu ayet de bu manada gelmiştir.
Çünkü Araplar bin rakamını bir şeyin son hududunu ifade için kullanırlar. Bu manada onlardan bazısı bin sene (yani, bütün zaman boyunca) yaşamayı arzu eder.
Bu gece her semadan ve Sidre-i Münteha’dan Cebrail (a.s) da ortalarında olduğu halde melekler yeryüzüne inerler ve fecrin doğuşuna-şafak sökünceye kadar, o geceyi ibadetle ihya eden müminleri selamlar ve dualarının kabulü için amin derler.
Allah’ı zikirle meşgul olan herkese salat ve selam getirirler.
Bu geceyi ihya edenler:
“kadir gecesi, iman ederek ve mutlaka bağışlanacağını ümit ederek ibadet edenlerin geçmiş günahları bağışlanır”1 Hadisi şerifi ile müjdelenirler.
“Bu gecenin kadrini bil, kadri bul, gece gündüz Allah de.. 365 gününü O’na ibadet ve taatla geçirsen yine de O’na şükrünü tam eda edemezsin. Allah-u Teâlâ’nın rızasını kazanmaya çalış, O’nun men ettiklerinden kaç ki işte o zaman kadre erersin. Rasulullah (s.a.v.) Efendimizi sev, öyle ki; canından, malından, evlat ve Iyâlinden fazla seveceksin.
İçinde bulunduğumuz Ramazanın belki de son Ramazanımız olacağını unutmayalım.”
Leyle-i kadir, öyle mübarek bir gecedir ki, bu ümmete hassaten bahşolunan nimetlerin en yücesidir. Kul olarak bizlere verilen bütün nimetlerin kadr-u kıymetini bilip, yaratılış gayemize uygun Cenab-ı Hakk’ı ibadet-ü taatta kusur eylememek, küfran-ı nimette bulunmamak gerekir.
kadir gecesinin tayini ve tespitini nasıl yaparız?
Bu konu üzerinde ulemanın ihtilafı bulunmaktadır.
Bu konuda Hz. Aişe (r.a) den gelen rivayetlerde: “Ramazan-ı şerifin son on günü girdiği zaman Peygamber (s.a.v) Allah’a ibadette daha ciddi ve daha gayretli olur, gecenin tamamını ihya eder ve ehlini de uyandırırdı.”2 buyrulmaktadır.
Hz.Muaviye (r.a) de Peygamber (s.a.v)in şöyle buyurduklarını rivayet eder: “Ley!e-i kadir (Ramazanın) 27. gecesidir.”3
Tirmizi’de rivayet edilen hadisi şeriflerde “kadir gecesini siz Ramazanın son 10 gününde arayınız” ve,“kadir gecesini siz Ramazanın son 10 gününde ve gecelerinde arayınız.”4 buyrulmaktadır. Bu geceler 21, 23, 25, 27 ve 29. gecelerdir.
Ancak, burada şu soru aklımıza gelebilir. Acaba, kadir gecesi niçin gizlenmiştir, bunun hikmeti nedir?
Cenabı Hakk’ın, bu mübarek geceyi Ramazan içinde, Ramazan’ın son 10 gününde veya başka günlerinde gizlemesi büyük hikmetlere bağlıdır. Ta ki, müminler, o geceyi idrak etmek için Ramazan ayının bütün gecelerini ibadet ve taatla geçirmeye gayret etsinler.
Onun için hayatımızın her gecesini kadir bilip onu ihya etmeli, onun feyiz ve bereketinden ecir ve nasibimizi almalıyız.
kadir gecesinin faziletinden de bahsetmek gerekir ki bu hususta hiçbir şey olmasaydı da sadece; “kadir gecesi bin aydan daha hayırlıdır. Onda bütün melekler ve Cebrail (a.s) yeryüzüne inerler.” mealindeki ayet-i kerimeler ile, sahihi Buhari ve Müslim’de geçen;
“Kim iman edip inanarak ve sevabını (Allah’tan) bekleyerek kadir gecesini ihya ederse, geçmiş günahları mağfiret olunur.”5 mealindeki hadis-i şerif varit olsaydı, kadir gecesinin faziletini ifade için kafi gelirdi.
Fakat, ayet ve hadisler bu kadarla kalmamaktadır. Bu gecenin fazileti önce de ifade ettiğimiz gibi Duhan Suresi’nde de belirtilmekte, ayrıca müteaddit hadis-i şeriflerde de bu gecenin üstünlüğü bildirilmektedir:
“Size Ramazan ayı gelmiştir. 0 mübarek bir aydır. Allah, O’nun orucunu sizlere farz kılmıştır. Onda semanın bütün kapıları açılır.”6 diğer bir rivayette “Cennetin kapıları açılır” buyurulur.
kadir gecesi, semavatın kapısı fecrin doğuşuna kadar açıktır. Yapılan her dua kabul edilir, reddolunmaz.
Yine Peygamberimiz (s.a.v) Efendimiz’den rivayet edildiğine göre kadir gecesi’nde yeryüzüne dört büyük sancak indirilir Bu sancaklar, Liva-il Hamd, Liva-i Rahmet, Liva-i Mağfiret ve Liva-i Keramet sancaklarıdır.
Her sancakla birlikte yetmiş bin melek de yeryüzüne iner, her sancağın üzerinde
“Lâ ilahe illallah, Muhammed’ün Rasûlullah” yazılıdır. kadir gecesinde her bir Müslüman’a Cenab-ı Hakk’ın yetmiş selamı tebliğ olunur.
kadir gecesinin önemini, faziletini, bu gecenin tayin ve tespitini yaptıktan sonra bu gecenin nasıl ihya edilmesi gerektiğini izah edelim.
kadir gecesini ihyâ için başta Peygamber Efendimizde büyük bir gayret görülmektedir. Rasulullah bilhassa Ramazanın son 10 gününde gecelerin tamamını ihya etmiş ve aile efradını da uyararak onların da bu ulvi gecenin feyiz ve bereketinden faydalanmalarını istemiştir.
Sahabe-i Kiram da aynı gayretin içinde idiler. Sık sık, Peygamberimiz (s.a.v)’den kadir gecesinin ne zamana rastladığını sorup, Resulü Ekrem’in tavsiyelerine uyarak bu gecenin feyiz ve bereketinden faydalanıyorlardı. Daha sonra gelenler de diğer zamanlara nispetle kadir gecesinde ibadet ve taatlarında bambaşka bir canlılık görülmekteydi.
Ramazan ayının son on gününün tek gecelerinde kadir gecesini ele geçirmek ümidiyle uyanık müminler bu geceleri değerlendiriyorlar, hiç olmazsa kaza ve tesbih namazı kılmayı ihmal etmiyorlardı.
Bu mübarek gecede bol bol dua etmek sünnettir. Çünkü Hz. Aişe validemiz “Ya Rasûlullah ! Ben kadir gecesine rastlarsam o geceye mahsus bir dua var mıdır ki, ben Allah Teâlâ’ya o dua ile yalvarayım, o gece ben ne söyleyeyim?” dedi. Peygamberimiz (s.a.v) de buyurdular:
-“Ya Aişe, o geceye erersen sen şöyle dua et: ”
Allahümme inneke afüvvün, tühıbbü’l-afve, fa’fü anni
(Allah’ım sen affedicisin, affetmeyi seversin, beni affeyle)”7
Peygamber Efendimiz (s.a.v.)’in bizzat talim buyurduğu bu duaya Kuran’ı Kerim’de ve Hadisi Şeriflerde geçen dualarla devam etmek sünnet olduğu gibi namaz ve diğer ibadetler için de gayret göstermek sünnettir.
Ramazan aylarında Cebrail (a.s.) Peygamberimiz (s.a.v)’e gelerek Kuran’ı Kerim okurlar, Peygamberimiz (s.a.v) de Cebrail’e okuyarak nazil olan ayeti kerimeleri murakabe süzgecinden geçirilmiş olurdu.
Bu bakımdan Ramazan ayında bilhassa kadir gecesinde en fazla yapılacak amellerden biri, belki de en faziletlisi tefekkürle Kuran’ı Kerim okumaktır.Onun için bilhassa Ramazan aylarında bizzat Kuran’ı Kerim okumak ve okunan mukabeleleri dinlemek sünnettir.
Bu gecelerde kaza namazı olanların borçlarını ödeme gayreti içinde olmaları daha münasiptir.
Böylece hem borçlarını ödemiş olurlar; hem de geceyi ihya etmiş olurlar.
Bu gecenin feyiz ve bereketi sebebiyle kırgınlıklara, dargınlıklara son verilmelidir. Akrabalar ziyaret edilmeli, kimsesiz, yoksul ve fakirlere yardım eli uzatılmalıdır.
Bu gece, Cenabı Hakkın rahmet deryasının taştığı ve yeryüzüne ulaştığı bir gecedir. Fakat her insan kendi çalışması ve bu geceyi ihya etmesi ölçüsünde bu ilahi rahmetten hissesini alır. Bu gece için hiçbir gayret göstermeyen bir kimsenin ise elbette bu geceden nasibi yoktur.
Gafiller, Hakkı ancak gökte ararlar; müminler Cenab-ı Hakk’ın her yerde hâzır ve nâzır olduğunu, görünen ve görünmeyen, bilinen ve bilinmeyen her yerde âlemlerin Rabbi olduğunu bilirler, O’nu gönüllerde arar ve bulurlar ve kadre ererler.
Ya Rabbi, bizleri tekrar tekrar Leyle-i kadir’e erenlerden eyle.
Ya Rabbi, ahir ve akıbetimizi hayreyle! Varda ve darda, sevinçte ve kederde Allah diyenlerden eyle! Bizleri senden, Kuran’dan, onu tebliğ eden Resûlünün ve sevdiklerinin yolundan ayırma!
Amin.
Dipnotlar: 1) Buhari-Fazlu Leyletil Kadr. 2) Buhari, Müslim. 3) Buhari, Müslim, Ahmet İbni Hanbel. 4) Tirmizi. 5) Buhari, Müslim. 6) Ahmed İbni Hanbel-İsmail İbni İbrahim’den. 7) Tirmizi- Da’avat, İbni Mace-Dua.
Necati Alodalı
