Türkiye'de son dönemde hukuk sisteminde köklü değişiklikler yapıldı. İşte bilmeniz gereken 15 yasal hakkınız..
Anayasa'mızda yer alan, 'Kişiler arasında dil, ırk, renk, cinsiyet, özürlülük, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım yapılamaz.' hükmü ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne dayanılarak hazırlanan Ceza Muhakemeleri Kanunu (CMK), insan haklarını ön planda tutan düzenlemelerin uygulamaya konulmasını sağladı.
Yapılan düzenlemelere göre, herkes, özel ve aile hayatına, konutuna ve haberleşmesine saygı gösterilmesini isteme hakkına sahip.
Kolluk kuvvetleri suç ve suçluları önlerken kanun dışına çıkamaz, insan haklarını çiğneyemez. Buna rağmen zaman zaman hak ihlallerine şahit olmuyor da değiliz. Bu tür üzücü olayların yaşanmaması için herkesin haklarından haberdar olması ve duyarlı davranması şart. Ancak bu şekilde kanunsuzlukların önüne geçebiliriz. Kanunlarda, hiç kimse işkence yapılamayacağı, onur kırıcı bir muameleye tabi tutulamayacağı açıkça yer alıyor. Herkesin özel hayatına ve aile mahremiyetine saygı gösterilmesi esastır.
Bütün vatandaşlar özgürdür
Hürriyet ve güvenlik; tutuklama, gözaltına alma, ıslahevine gönderme ve resmî müessesede gözlem altına alınma hallerinin dışında hiçbir kişi veya kurum tarafından ihlal edilemez. Kişinin özgürlüğünü sağlamak hukukun görevidir.
İnsanca yaşam herkesin hakkı
insanca yasama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına bütün vatandaşlar eşit şekilde sahiptir. Size hiç kimse işkence ve eziyet yapamaz, insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamazsınız.
Özel hayat gizlidir
Özel hayatınıza ve aile hayatınıza saygı gösterilmesini isteme hakkına sahipsiniz. Özel hayatınızın ve aile hayatınızın gizliliğine dokunulamaz. Özel hayatınızı ihlal edenler hakkında dava açabilir, maddi ve manevi ceza almalarını sağlayabilirsiniz.
Haber alma hakkı engellenemez
Vatandaşların haber almak, yazılı ve görsel basın ve yayın yoluyla düşüncelerini ifade etme hakkı vardır. Ancak kişilerin özel yasamı ile ilgili haber verirken uyulması gereken kurallar mevcuttur. Verilen bir haber hukuka aykırı olmamalıdır.
Telefonla tacize sessiz kalmayın
Sırf huzur ve sükûnunu bozmak maksadıyla bir kimseye ısrarla; telefon edilmesi, gürültü yapılması ya da aynı maksatla hukuka aykırı başka bir davranışta bulunulması halinde, mağdurun şikâyeti üzerine faile üç aydan bir yıla kadar hapis cezası verilir.
Gürültüye pabuç bırakmayın
Kanunlarla belirlenen yükümlülüklere aykırı olarak, başka bir kimsenin sağlığının zarar görmesine elverişli bir şekilde gürültüye neden olan kişi, iki aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.
Her geleni evinize sokmayın
Usulüne uygun hakim kararı olmadıkça kimse konutunuza giremez, arama yapamaz ve eşyanıza el koyamaz. Sadeoe gecikmesinde sakınca bulunan hallerde cumhuriyet savcılarının emirleriyle güvenlik kuvvetleri evinizde arama yapabilir.
Gece evde arama olmaz
Suçüstü durumunda, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ve firar eden mahkûm veya tutuklunun tekrar yakalanmasını sağlamak amacının dışında geceleyin evinizde arama yapılamaz. Güvenlik güçleri hakim kararında gecen sucun dışında delil arayamaz.
Üst araması kolay değil
Üst araması için makul şüphenin oluşması gerekir. Kolluk kuvvetleri şüphe durumunda kimlik tespiti yapabilir. Bayanın üst aramasını erkek, erkeğin üst aramasını bayan polis yapamaz. Hukuka aykırı olarak bir kimsenin üstünü veya eşyasını arayan kamu görevlisine üç aydan bir yıla kadar hapis cezası verilir.
Kimlik sormak en tabii hakkınız
Sokakta, evde, işyerinde ya da statta polis veya jandarma tarafından herhangi bir isleme tabi tutulacaksanız mutlaka önce kimlik sorun. Karşınızdaki kişinin kolluk kuvveti olduğuna kanaat getirmeden kendinizi aratmayın, kişisel belgelerinizi teslim etmeyin.
Polis belge sorar fırça atamaz
Trafik polislerinin bir plan doğrultusunda sürücü belgesi ile aracınıza ilişkin belgeleri kontrol etme hakkı vardır. Bunu yaparken karşılıklı saygı ihmal edilmemeli. Sürücü uygun bir şekilde belgelerini takdim eder. Polis ise ceza yazacaksa dahi kaba davranamaz.
Bilgisayarı isteyene vermeyin
Başka delil imkanı yoksa cumhuriyet savcısının istemiyle şüphelinin bilgisayarına el konulabilir. Ancak bilgisayarda arama yapılmasına, kayıtlardan kopya çıkarılmasına, kayıtların çözülüp metin haline getirilmesine hakim tarafından karar verilir.
Avukat istemeyi unutmayın
Gözaltına alındığınızda avukat isteme hakkınız var. Zabıta amir veya memurlarınca yapılan sorguda yanınızda avukat bulundurabilirsiniz. Maddi yetersizliklerden dolayı avukat secemezseniz devlet size avukat görevlendirmek zorundadır.
Delil toplayabilirsiniz
ifadenizin alınması veya sorgunuz sırasında üzerinizde yoğunlaşan şüpheden kurtulmak gayesiyle somut deliller toplayabilirsiniz. Bu amaçla avukatınızdan yardım isteyebilirsiniz. Ayrıca lehinize tanıklık edecek isimlerin çağrılmasını talep edebilirsiniz.
Sorguda işkence yapılamaz
ifade esnasında kötü davranma, işkence, zorla ilaç verme, yorma, aldatma, bedensel cebir ve şiddette bulunma, araçlar vasıtasıyla cebir ve şiddet uygulama gibi durumlarla karşılaşıldığında mahkemede bu ifadeden vazgeçebilirsiniz.
Tutuklanma sebebini öğrenin
Tutuklanma sebebinin tarafınıza bildirilmesi gerekiyor. Gözaltına alındığınızda en kısa sürede hakim önüne çıkarılmanız gerekir. Kanuna uygun olmayan bir unsurun varlığında serbest kalmak için yetkili bir yargı merciine başvurma hakkına sahipsiniz. (Zaman Gazetesi)
