VEZÜV
yanardağından yükselen dumanlar birkaç saat içinde kenti mezarlığa dönüştürdü.
200 000 i aşkın insan yokoldu. İnsanlar, lavların içinde kavrulup 2000 yıl
boyunca taşlaşmış olarak kaldılar. İtalyadaki Pompei, Napoli’nin 25 km
uzağındaydı. Vezüv yanardağındaki püskürme 2 gün sürdü. Pompei bu 2 günün
sonunda 6-7 metre derine gömülmüştü. İlk kazılar 1709 da, Herculaneum da
başladı. Uzun çalışmalar sonunda kent ortaya çıkarıldı. Dönemin en güzel
evlerini, eşyalarını ve sanat eserlerini bünyesinde barındıran Pompei,
dakikalara sığabilecek bir zaman diliminde yerle bir olmuştu. Akdeniz’in hafif
deniz rüzgarlarını alan bu sevimli kent, Roma’nın tüm zengin, aristokrat ve
nüfuzlu insanlarını kendine çekmişti. M.Ö 5000 yıllarında kurulmuş şehrin,
lavlar altında kalmasından 159 yıl önce romalıların eline geçmişti.
Pompei’yi, 8 kapılı büyük bir duvar çeviriyordu. Şehrin
ortasındaki forumda, her hafta ayrı bir eğlence düzenleniyor, düzenlenen
eğlenceler, kimi zaman bir kölenin köleyle veya bir aslanla ölümüne dövüşmesi
şeklinde oluyordu. Vahşetin her türlüsü her hafta Pompeililere sergileniyor,
Pompei’nin en önemli binaları bu yüzden bu meydana bakıyordu. Bu binalar; 2
tiyatro binası, gladyatör alanı, hamamlar ve tapınaklardır. Yapılan kazılardan
anlaşıldığına göre zenginlik ve debdebenin akıl almaz boyutlara yükseldiği
Pompei, günden güne gayri ahlaki bir duruma giriyor ve şehrin her köşesinde
fuhuş evleri boy gösteriyordu.
Forum, tapınaklar, tiyatrolar, amfitiyatrolar, bazilikalar,
caddeler, atölyeler, kenar mahalleler, hamamlar, meyhaneler, çamaşırhaneler,
değirmenler, fırınlar, kumarhaneler, batakhaneler, hanlar, şehri gezenler
tarafından bugün bile farkedilebiliyor. Ve sonunda da kenti baştan başa kaplayan
lavlardan kaçmaya çalışan insan ve hayvanların bedenleriyle yüzyüze geliniyor.
Burada tarihin en trajik olaylarından birine tanık oluyorsunuz. Etnograf prof.
Carlo Giardano, 79 yılının 24 Ağustos günü saat 13′te Pompei de olup bitenleri
şöyle anlatıyor:
“O gün öğle vakti, volkanın ağzından aniden yükselen bir kül
bulutu, bir kaç saat içinde bütün Pompei’yi kaplamıştı. Böylece şehir çok uzun
bir sessizlik dönemine girdi. Burada yaşayan binlerce insanın tehlikenin bu
kadar yakınında oldukları halde gafil avlanmış olmaları, o tarihlerde Vezüv’ün
bambaşka bir manzara altında olmasından ileri gelmiştir.”
Yamaçları meşhur politikacıların villalarıyla süslü olan Vezüv; bağlar,
bahçelerle çevrili ağaçlık bir yerdi. Tepesindeki kalkerleşmiş taşlardan başka
eski zamanların dramını hatırlatan herhangi bir hali yoktu. Oysa daha önceleri
Vezüv de yine bir püskürme olmuştu. Bu püskürmeyi çok sonra Yunan coğrafyacısı
Strabon kraterleri incelemek suretiyle keşfetmişti. Ancak bundan bahsetmemeyi
uygun bulmuştu. Aslında söyleseydi de ona kimse inanmazdı. Çünkü insanların
gözü, para ve zevkten başka birşey görmüyordu. Şu var ki M.S 62 de meydana gelen
ve şehri tamamıyla yıkan bir zelzele dahi bu feleketin habercisi sayılabilirdi.
Zelzeleler o kadar sık oluyordu ki artık Pompei halkı bunları önemsememeye
başlamıştı.
M.S 79 da, Vezüvden dumanlar yükselmeye başladı. Bir patlama
olacağını anlayan halk limana doğru kaçmaya çabaladı. Gemilere binebilenler bir
daha dönmemek üzerine kentten uzaklaşmaya başladılar. Sarsıntılar başlayınca 20
dakika kadar süren bir şaşkınlık yaşandı. Halk paniğe kapıldı ve bir hareketle
Sarno nehrindeki 600 metre uzakta olan bir limana atıldılar. Ne yazık ki
bunların yolunu bir deniz kabarması kesti. Dev dalgalar, bindikleri gemileri
birer çöp gibi yukarıya kaldırıyor ve şehrin surlarının içindeki kızgın lav
denizine doğru fırlatıyordu. Zaten bu arada gökten iri kum taneleri büyüklüğünde
çok kızgın küçük taşlar yağmaya başlamıştı. Hemen ardından da gaz yüklü kocaman
siyah taşlar düşmeye başladı. Bu sonuncular yere değer değmez patlıyor ve ilk
kayıpların verilmesine sebeb oluyordu. Gökyüzü karamış olduğundan şehirde görüş
mesafesi sıfıra düşmüştü. Şehrin insanları, rastgele sağa sola koşup
duruyorlardı. İçlerinde farkında olmadan Vezüv’e doğru koşanlar bile vardı.
Kurtuluşu evde görenler, volkandan çıkan müthiş sıcaklık yüzünden havadaki
oksijenin kısmen gaz karbonik hale dönüşmesi yüzünden boğuluyorlardı; yahutta
evlerinin volkandan çıkan taşlarla diğer maddelerin ağırlığına dayanamayıp
çökmesi neticesinde yokoluyorlardı. Yarılmış olan yerden çıkan ağır ve zehirli
gazlar da bir başka ölüm sebebiydi.
Sonra ardı ardına Pompei üzerine kızgın küller yağmaya
başladı. Ve ilk ölenlerin üstünü yorgan gibi örttü. Birkaç saat içinde güzel ve
canlı Pompei, büyük bir mezarlığa döndü. 200 000 insan bir anda yok oldu.
Yaklaşık 2000 yıl o görkemli villalar, heykeller, duvar resimleri, mozaikler,
tapınaklar ve pazarlar dokunulmadan gömülü olarak kaldı. Arkeologlar kenti
keşfettiklerinde son gün pişmiş ekmeği bile fırında buldular. Pompei’nin üzerine
düşen kızgın küller, 3 gün siyah bir kar gibi yağmaya devam etti. O andan
itibaren de Pompei, iyice sessizliğe gömüldü. Kazılardan anlaşıldığı kadarıyla
Pompei, ardı ardına gelen küçük patlamaları ciddiye almamıştı. Pompei’liler taş
olarak çıkarıldıkları vakit ölüm anında ne yapıyorlarsa o halde bulundular. Kimi
başını ellerinin arasına alarak çaresiz bir şekilde oturmuş, kimi de
çocuklarıyla çarşıda alışveriş yaparken lavların arasında kalmışlardı. Bir
duvarın üstündeyse bugün bile görülebilecek Sodom ve Gomora yazısı
bulunmaktadır. Tarihçilere göre, Pompeide yaşayan yahudi köleler, Pompei’nin
durumunu görüp Sodom ve Gomorayı hatırlamak için bu yazıyı yazmışlardı.
bu konuya ayrıntılı bilgi yazmak isteyenler buyursun...
